Жасанды интеллект дәуіріндегі медиа мәтін ерекшеліктері

Аңдатпа

Мәтін лингвистикасында, дамуы ХХ ғасырдың екінші жартысына сәйкес келген, әдеби мәтінді тұтас шығарма ретінде қарастыратын, байланыстылық, когеренттілік, мағынаны вербализациялаудың сызықтық бірізділігі сияқты категорияларға ие жүйелі тұжырымдама қалыптасты. Бұл теория медиамәтінді зерттеудің дербес бағытының негізін қалады. Медиамәтін өзінің бұқаралық аудиторияға таралу арналарына байланысты ерекше сипаттарға ие. Газет мәтіні негізінен вербалды сипатта болады, радиоға аудиалды құрам қосылады, ал телевидение үшін вербалды, аудиалды және визуалды қатардың синкретизмі тән. Дегенмен дәстүрлі медианың барлық жарияланымдары құрылымдық тұрғыдан сызықтық классикалық мәтін болып табылады. Медиадағы цифрлық революция интернет-коммуникацияда үстемдік ететін мүлде жаңа, сызықтық емес мәтіннің қалыптасуына ықпал етті. Желілік мәтін – бұл гипермәтін, оның шекаралары өзгермелі, ал мағынаны беру тәсілі белсенді гиперсілтемелер арқылы жүзеге асатындықтан, сызықтық емес сипатқа ие, бұл мәтінді оқырманның қалауына сәйкес форматтауға мүмкіндік береді. Виртуалды революция жасанды интеллект арқылы жасалатын генеративті мәтіннің пайда болуына алып келді, ол да классикалық сызықтық мәтін болып табылмайды. Сондықтан медиамәтіндердің жаңа типологиясын жасау қажеттілігі туындап отыр. Мақала авторы классикалық мәтін мен цифрлық дәуірдің постклассикалық мәтінін ажыратып, қазіргі медиакоммуникация мәтіндерінің жаңа типологиясын ұсынудың негізінде жатқан олардың айырмашылық белгілерін айқындайды.